De (h)eerlijkheid van vliegreizen

Gepubliceerd op 24 december 2023 om 11:53

Lees steeds mijn klimaatnota's, het kader waarin je mijn posts moet begrijpen

De impact van vliegen: een zegen en een vloek

Vliegen opent deuren naar buitengewone ervaringen en kansen. Het verbindt steden, landen en continenten, brengt mensen en ideeën samen en maakt de wereld kleiner. Dankzij de luchtvaart kunnen we nieuwe culturen ontdekken, handel drijven en bestemmingen bereiken die onze voorouders nooit voor mogelijk hielden.

Het stelt ons in staat om de zon op te zoeken, op het ene moment zaken te doen en op het andere te ontspannen. Bovendien heeft het bijgedragen aan een grotere verdraagzaamheid: enerzijds door meer begrip voor elkaars gewoonten en anderzijds door handel die makkelijker tot stand komt. Een grotere markt zorgt voor een win-win, wat landen motiveert om vreedzaam samen te werken.

Toch is vliegen een privilege dat slechts een fractie van de wereldbevolking zich regelmatig kan permitteren. Die groep groeit echter snel, wat zowel positieve als negatieve gevolgen heeft. Want hoe fantastisch vliegtuigen ook zijn, de impact op klimaat, milieu en gezondheid is niet te negeren.

De urgentie van klimaatopwarming

Van alle redenen om het vliegtuig te mijden, is de impact op het klimaat de meest dringende. De opwarming van de aarde bedreigt onze maatschappelijke stabiliteit, gezondheid en toekomst. Wetenschappers weten exact hoeveel koolstofuitstoot de atmosfeer nog aankan om onder de cruciale grens van 1,5°C opwarming te blijven. Die grens overschrijden maakt het steeds moeilijker om een gezond en gelukkig leven op aarde te leiden.

Om de opwarming te beperken, moeten we zo snel mogelijk stoppen met het lozen van CO₂. Dit kan door fossiele brandstoffen uit te faseren, energieverspilling te verminderen en vleesconsumptie terug te dringen. Maar ons koolstofbudget is nu al klein: om de 1,5°C-grens te halen, mag elke persoon jaarlijks nog slechts 2,7 ton CO₂ uitstoten. Vliegen slokt dat budget razendsnel op.

Ter vergelijking:

Een retourvlucht Brussel–Lissabon stoot meer dan 1000 kg CO₂ uit.
Een retourtje Brussel–New York meer dan 3000 kg CO₂.

Aangezien minder dan 10% van de wereldbevolking al meer dan één keer gevlogen heeft, en slechts 20% ooit een voet in een vliegtuig zette, is vliegen niet alleen ecologisch problematisch, maar ook sociaal oneerlijk. Wie vliegt, claimt een onevenredig groot deel van de wereldwijde koolstoftaart en draagt bij aan een systeem dat klimaatbeleid vertraagt.

De mythe van duurzame luchtvaart

Hoewel nieuwe vliegtuigen energie-efficiënter worden, compenseert dat geenszins de enorme groei van de sector. Oudere, meer vervuilende toestellen blijven lang in gebruik. Biobrandstoffen lijken een oplossing, maar hun grootschalige productie leidt tot ontbossing en competitie met landbouw. Synthetische brandstoffen hebben potentieel, maar een volledige overstap ligt nog decennia ver. Tot die tijd blijft vliegen een energie-intensieve, vervuilende praktijk.

Meer dan klimaat alleen

Naast de CO2-uitstoot veroorzaakt luchtvaart ook:

Geluidsoverlast: Luchthavens breiden uit, wat ten koste gaat van leefbaarheid voor mens en dier.
Luchtvervuiling: Kerosineverbranding produceert fijnstof en stikstofverbindingen die schadelijk zijn voor de gezondheid.
Grondstoffenverspilling: De ontginning, productie en distributie van brandstof heeft een grote ecologische voetafdruk.

Tijd voor een maatschappelijk debat

Vliegen is het ultieme consumptiegoed: het vereist onderhoud, infrastructuur, brandstof, luchtverkeerscontrole en logistiek. Toch zien velen het niet als consumptie, maar als een ervaring. De realiteit is dat een vliegreis een van de meest destructieve daden is die een individu kan stellen.

Daarom moeten we dringend de vraag stellen: wanneer is vliegen nog toelaatbaar? Willen we wachten tot het te laat is, of nemen we nu verantwoordelijkheid? Vrijwillige gedragsverandering is wenselijk, maar onvoldoende zolang overheden en markten destructief gedrag blijven aanmoedigen.

De keuze is aan ons.